Dwalen uw gedachten weleens naar lang vervlogen tijden? Hoe aangenaam kan het zijn om onze jeugdjaren te herbeleven. Zeker nu het jaar alweer ten einde loopt, beseffen velen hoe snel de tijd vliegt. Zelf groeide ik op in een lieflijk dorp in de glooiende heuvels van de Vlaamse Ardennen. Het leven was er rustig en goed. Iedereen kende iedereen. Mensen liepen bij elkaar langs via de achterdeur, aanbellen hoefde niet. Buren waren spontaan behulpzaam. In de natte zomer van 1977 ging het halve dorp de boeren helpen bij de oogst. De wereld was eenvoudig en harmonieus.
Wacht eens even, klopt dat wel? Was het leven toen echt beter, of hebben we de neiging onze jeugd te romantiseren? Die jaren 1970 bijvoorbeeld, dat was toch de tijd van de Koude Oorlog, de oliecrisis en de Vietnamoorlog? In eigen land vielen de regeringen als vliegen en liep de staatsschuld uit de hand. En in dat vredige dorp van mij waren er ook al eens burenvetes, spanningen tussen katholieken en liberalen, ruzies tussen inboorlingen en inwijkelingen. Ooit sloeg iemand een landbouwer knock-out in een ruzie om een landweggetje.
We denken dat het vroeger beter was, omdat onze hersenen ons bedriegen. We spreken lyrisch over onze schooltijd of onze legerdienst, maar we zijn vergeten hoe vervelend of saai we die destijds soms vonden. Natuurlijk is er rampspoed en ellende, zoals de oorlog in Syrië, de klimaatcrisis of de coronapandemie. Tegelijk heeft geen enkele Belg die na 1945 werd geboren zelf een oorlog meegemaakt, hebben we altijd al crisissen gekend en is het indrukwekkend hoe snel er al een vaccin op komst is tegen COVID-19.
Ondanks de talrijke problemen zijn er opmerkelijk veel zaken die de voorbije decennia beter werden. Er is aanzienlijk minder extreme armoede in de wereld, meer jongeren gaan naar school, ziekten worden overwonnen, er zijn minder gewelddadige conflicten. Het vreemde is dat die realiteit botst met ons aanvoelen. Enkele jaren geleden
We denken dat het vroeger beter was, omdat onze hersenen ons bedriegen
vroegen Zweedse onderzoekers aan een willekeurige groep mensen of er tegenwoordig meer of minder doden vallen door natuurrampen. De helft van de mensen meende dat het aantal doden is verdubbeld, terwijl het in werkelijkheid is gehalveerd.
Ons beeld van de realiteit is dus te negatief. Al is het stellig waar dat de wereld vandaag complexer is dan pakweg een halve eeuw geleden. De snelle evolutie van technologie creëert nieuwe mogelijkheden, maar is soms stresserend. Smartphones en digitale media zijn niet eenvoudig voor wie er niet mee opgroeide. Internetbankieren met een simpele app is lang niet zo simpel voor wie altijd een loket gewoon was. Alledaagse huishoudtoestellen bevatten nu knoppen en programma’s die best verwarrend kunnen zijn.
Hoewel internationale handel onmiskenbaar zorgde voor meer welvaart, is het best wel een uitdaging om te wennen aan de globalisering. In dat dorp van weleer deelde iedereen dezelfde taal en cultuur, vandaag wonen we tussen mensen die afkomstig zijn uit Polen, Kazachstan, Marokko of China. Liefst één Vlaming op de tien heeft een andere nationaliteit, al blijkt het in groten getale te gaan om Nederlanders. Waren er vroeger enkel katholieken en vrijzinnigen, dan zien we vandaag overal moslims, joden en hindoes, of christenen uit de protestants-evangelische, orthodoxe en anglicaanse Kerken. Dat vergt aanpassing in alle richtingen, zoals ook blijkt uit ons artikel over de erkenning van diverse geloofsgemeenschappen.
De wereld verandert snel en dat valt ons soms zwaar. Toch kunnen we niet zomaar beweren dat het slechter wordt. Ons aanpassingsvermogen wordt al eens op de proef gesteld, maar een nieuwe balans vinden, is beslist mogelijk, zoals dat in het verleden altijd lukte. Voor jonge mensen is onze gekke wereld heel gewoon. Later zullen ook zij aan hun kleinkinderen vertellen dat het in hun tijd allemaal veel beter was. En zo draait de molen van het leven verder.