Ooit voelde haast iedere Vlaming zich verbonden met een missionaris in een ver land. Wat was het altijd bijzonder wanneer die pater of zuster het vaderland bezocht, met een koffer vol exotische voorwerpen, fascinerende dia’s en sterke verhalen. Het leven van Afrikanen, Aziaten of Latijns-Amerikanen was fascinerend voor ons, omdat het zo ver van onze eigen leefwereld stond. Ons wereldbeeld was misschien wat naïef en karikaturaal, maar niet kwaad bedoeld. De missionaris kon in elk geval rekenen op onze sympathie en financiële steun.
Vandaag is dat alles ingrijpend veranderd. Niet alleen omdat Vlaanderen nog nauwelijks missionarissen uitstuurt, maar ook omdat de wereld zo bereikbaar werd. Velen onder ons bezochten andere werelddelen, of hebben kinderen en kleinkinderen die naar verre continenten reizen alsof het hun achtertuin is. De dia’s van nonkel pater en tante nonneke maakten plaats voor selfies op Instagram of Polarsteps. Straks moeten we naar de maan reizen om nog indruk te maken.
Toch vonden we het een goed idee om een themanummer te maken over de periferie. Dat woord dekt vele ladingen en blijft actueel. Mensen kunnen ook in 2020 nog in de rand wonen, zowel geografisch als maatschappelijk. Die rand voortdurend opzoeken, is een opdracht die we uitdrukkelijk krijgen van paus Franciscus.
Eigenlijk is het vreemd dat we over de periferie spreken, terwijl we op een bol wonen. Puur geografisch is er niet echt een midden of rand aan ons aardoppervlak. Toch voelt het zo aan. Plaatsen die dichtbevolkt en/of hoogontwikkeld zijn, beschouwen we als het centrum. Zo voelt Europa meer aan als het centrum van de wereld dan pakweg Patagonië of Kamtsjatka. Ook in eigen land beschouwen we steden als Brussel, Gent en Antwerpen als centra, terwijl we de Westhoek of de Voerstreek als periferie zien.
Op onze diocesane
De periferie bestaat in onze hoofden, maar in onze harten zijn we allen kinderen van God
bladzijden nemen we meteen de proef op de som en trekken we in elk bisdom naar de parochie die het verst van de kathedraal ligt, om er na te gaan hoe mensen daar Kerk en geloof beleven (zie Brugge, Gent, Antwerpen, Hasselt en Aartsbisdom). In ons Dossier doen we die oefening op grotere schaal over, in een zoektocht naar afgelegen bisdommen in alle uithoeken van de wereld. Hoewel het leven er vaak grondig verschilt van het onze, herkennen we toch telkens geloofsgenoten die dezelfde dingen koesteren als wij. De periferie bestaat in onze hoofden, maar in onze harten zijn we allen kinderen van God.
We hoeven zelfs niet te reizen om de periferie te ontdekken. Ook in onze eigen omgeving leven mensen aan de rand van de samenleving. Erkennen we hun bestaan? In onze Klapstoel vertelt Jensy Loosveldt hoe hij door een reeks tegenslagen dakloos werd en de zelfkant van de samenleving leerde kennen. Enkel met de hulp van anderen kon hij uit die put klauteren. Leert zijn verhaal ons anders te kijken naar minder fortuinlijke mensen? Dezelfde vraag rijst bij het lezen van het Podium over Collectief Cartach, een belangenvereniging van en voor mensen met een leefloon.
Of maken we zelf al deel uit van de periferie? De katholieke Kerk, ooit zo dominant in onze samenleving, lijkt steeds meer een randfenomeen. Of is dat slechts schijn? In het artikel op de Voorgrond zoeken we het uit. Uiteindelijk blijkt niet ons aantal doorslaggevend, maar de vraag welke Kerk we willen zijn.
De coronapandemie duwde ons allen naar de rand, weg van de mensen die in normale tijden in het centrum van ons leven staan. We ervaren vandaag een isolement dat wringt met ons mens-zijn. Die nachtmerrie zal wellicht over een jaar voorbij zijn. Zullen we nu al afspreken dat we ook daarna oog blijven hebben voor mensen die permanent in de marge leven?