De geschiedenis van het Jodendom leest niet bepaald als een vrolijke roman. Het Oude Testament is doordrenkt van ballingschap, bezetting, vluchten en wapengekletter. De recentere geschiedenis ziet er niet veel aantrekkelijker uit, met een lange opeenstapeling van onrecht en vervolging. We moeten deemoedig erkennen dat ook het christendom en de katholieke Kerk de Joodse gemeenschap vaak onrechtvaardig hebben behandeld.
Gelukkig boekt de mensheid vooruitgang, ook in de omgang tussen religies en volkeren. Na de horror van de Holocaust hebben we nu eindelijk het punt bereikt waarop we elkaar respectvol en gelijkwaardig behandelen, al blijft het gif van het antisemitisme onmiskenbaar door de aderen van de samenleving vloeien. Dat is niet enkel het geval in islamitische kringen (met de Israëlisch-Palestijnse kwestie op de achtergrond), ook onder westerlingen is antisemitisme verre van verdwenen. Zo verspreidt onder meer de extreemrechtse, Nederlandse politicus Thierry Baudet voortdurend antisemitische berichten via Twitter.
Ook onder mensen die zichzelf niet als antisemitisch beschouwen, leeft vaak een karikaturaal beeld van onze Joodse medeburgers. Die karikatuur wil Kerk & Leven doorbreken in een Dossier over de Joodse gemeenschap in België. We ontdekken onder meer dat in ons land niet enkel chassidische Joden leven, maar een brede en gevarieerde gemeenschap.
Meer inzicht en begrip voor die Joodse gemeenschap kan er overigens toe leiden dat we in het algemeen toleranter worden voor andere religies en culturen. Het valt op dat we soms makkelijker culturele gewoonten aanvaarden bij traditionele joden dan bij traditionele moslims. De positie van de vrouw is daar een goed voorbeeld van. De emancipatie van vrouwen verloopt vandaag nochtans sneller bij moslims dan bij chassidische joden. Andere gewoonten, zoals
Als gelovigen kunnen we wegbereiders zijn in goede relaties tussen de bevolkingsgroepen in ons land
het onverdoofd slachten van dieren of de besnijdenis van jongens, bestaan in beide religies, maar worden niet altijd in gelijke mate benoemd of besproken.
De echte vraag is of we niet te snel klaarstaan met ons oordeel. We verlangen terecht integratie, maar integreren is niet hetzelfde als assimileren. Wat mogen we van iedereen eisen en vanaf waar laten we mensen vrij om hun cultuur of religie te beleven? Die kwestie is veel complexer en genuanceerder dan onze instinctieve vooroordelen dicteren. Mogen we bijvoorbeeld de besnijdenis van jongens bij wet verbieden? Voor veel niet-gelovigen kan dat een vorm van verminking zijn, maar een verbod zou voor veel joden (en moslims) het leven hier de facto onmogelijk maken. En als we vandaag een inmenging in joodse en islamitische kwesties aanvaarden, zullen we dat morgen ook aanvaarden in katholieke tradities? De balans tussen religie en seculiere samenleving is soms broos en beslist niet in arduin gebeiteld.
Als gelovigen kunnen we wegbereiders zijn in goede relaties tussen de bevolkingsgroepen in ons land. De paus (in de traditie van zijn voorgangers) en onze eigen bisschoppen kiezen zeer uitdrukkelijk en zonder terughoudendheid voor een constructieve dialoog tussen de religies. Ook de voorzitter van de Centraal Israëlitisch Consistorie van België, Philippe Markiewicz, maakt die keuze: „Onze relaties met de andere levensbeschouwingen, ook met de islam, zijn uitmuntend. De samenwerking tussen de levensbeschouwingen is dan ook uitermate belangrijk voor onze samenleving.”
Er zijn niet veel aspecten van het maatschappelijke leven meer waarin religies de toon aangeven. Laten we dat in de strijd voor wederzijds begrip en vreedzaam samenleven vooral wel blijven doen. Het besef dat wat ons bindt groter kan zijn dan wat ons onderscheidt, kan de fundamenten leggen van een betere wereld.