Wie deze week ons Dossier leest, zal er niet vrolijk van worden. Mensenhandel is een afschuwelijk thema en helaas ook een afschuwelijke realiteit. Mensen worden van hun vrijheid beroofd en gedwongen tewerkgesteld in de bouw of de horeca, in huishoudens of in de prostitutie. Het lot van de slachtoffers overtreft onze donkerste nachtmerries. Nog onvatbaarder is de gedachte dat mensen bewust andere mensen op die manier behandelen.
Hoe komt het toch dat er mensen zijn die willens en wetens anderen kwaad berokkenen? Wat gaat er door het hoofd van de mensenhandelaar, van de verkrachter, van de beul? Hoe bereik je het punt waarop de ander van geen tel meer is? Het punt waarop een medemens slechts een instrument is van je eigen leven, een object waarover je kunt beschikken?
Het zijn beangstigende vragen, omdat het antwoord ergens in het duister schuilt. Zijn we allen in staat tot dergelijk gedrag? Begint het met banaal gedrag dat steeds verder ontspoort? Hebben we een limiet waar we nooit over gaan? Hoe bewaken we zelf onze grenzen? De vragenlijst is eindeloos.
Het brengt ons bij het oeroude debat over de vraag of de mens intrinsiek goed of slecht is. De ene school ziet de mens als een wezen dat van nature uit goed is, maar dat de slechte invloed van de samenleving ondergaat. Maar waar komt die slechte invloed vandaan, als iedereen van nature goed is? De andere strekking oordeelt dat de mens van nature uit slecht is en dat een samenleving met strenge regels en sancties nodig is om de ons in het gareel te houden. Religies neigen wel eens tot die visie, maar waarom zo’n negatief beeld als we onze Schepper zien als de ultieme goedheid en liefde?
Misschien moeten we aanvaarden dat de mens niet in één hokje zit, maar in staat is tot zowel het goede als het kwade. Zonder de keuzevrijheid van de mens
De samenleving overkomt ons niet louter, we maken er deel van uit
te overschatten, blijft het toch mogelijk keuzes te maken in ons leven. Dat doen we voortdurend, elke dag weer. In elk woord dat we tot de ander richten, in elke daad die we stellen, zitten kansen vervat om de ander neer te halen of op te tillen.
Een thema als mensenhandel ligt – godzijdank – voor de meesten onder ons ver van ons eigen leven. Toch zien we rondom ons elke dag onrecht en hebben we de mogelijkheid daarop te reageren. Een medemens wordt gekleineerd. Spreken we of zwijgen we? Iemand wordt fysiek of psychisch mishandeld. Reageren we of niet? Een ander heeft hulp nodig. Blijft onze deur dicht, of zwaait ze open? De samenleving overkomt ons niet louter, we maken er deel van uit.
Daarom is de christelijke waarde van de ‘hoop’ zo belangrijk. „Het lijkt alsof de wereld die aan het verliezen is”, zegt Johan Van der Vloet, de nieuwe hoofdredacteur van het weekblad Tertio in onze Klapstoel. „Maar aan de horizon van hoop kunnen we ons altijd optrekken. Het kleinste wat je doet, heeft betekenis”, stelt hij terecht. Hoe verpletterend het kwade soms ook aanvoelt, altijd worden we geroepen kinderen van de hoop te zijn.
In haar commentaar bij de zondagslezingen verwijst Isabelle Desmidt naar de gulden regel, die door Jezus zelf als de kern van de joodse Schrift wordt geduid, „dat we een ander niet mogen aandoen wat we niet willen dat ons wordt aangedaan”. Zo eenvoudig en glashelder is het in wezen.
‘Hopen’ betekent niet naïef wachten tot alles vanzelf goedkomt, maar streven naar de wereld die we wensen. Ons Dossier beperkt zich niet tot een overzicht van meedogenloze gruwel, we voeren ook mensen op die ertegen strijden of zich vastberaden ontfermen over de slachtoffers. We zijn niet machteloos, we schrijven mee de geschiedenis van de mensheid.