TOEVAL lijkt uitgesloten. Daarvoor is men zich in Rome al te zeer bewust van geschiedenis en traditie. Het zou op het eerste gezicht dan ook cynisch kunnen lijken. De excommunicatie van vier bisschoppen, gewijd door de Franse aartsbisschop Marcel Lefèbvre, opheffen aan de vooravond van de vijftigste verjaardag van het aankondigen van het Tweede Vaticaans Concilie door Johannes XXIII.
<br>Inderdaad, uit de strijd om de erfenis van dit concilie is destijds het schisma gegroeid met de traditionalistische bisschop. Hij en zijn volgelingen konden zich niet verzoenen met een aantal verworvenheden van dat concilie. Zoals daar zijn de liturgievernieuwing, de oecumene, de godsdienstvrijheid en de interreligieuze dialoog.
<br>Toen Lefèbvre zijn einde voelde naderen, wijdde hij in 1988 zonder toestemming van de paus, vier getrouwen tot bisschop. Daarmee waren ze van rechtswege geëxcommuniceerd. Meteen was het schisma met hun Priesterbroederschap Sint-Pius X eveneens een feit. Nog onder de vorige paus werden herhaaldelijk pogingen ondernomen om tot een verzoening te komen. Tevergeefs, want de leden van de priesterbroederschap bleven onverzettelijk in hun afwijzen van sommige leerstellingen van het Tweede Vaticaans Concilie.
<br>Onder paus Benedictus XVI werden de contacten en gesprekken opgedreven. In 2007 werd zelfs de oude ritus van vóór het concilie weer vrijgegeven voor de eucharistie en sommige sacramenten. Algemeen werd dit ervaren als een blijk van goede wil jegens de traditionalisten. Een optimistische lectuur doet ons het opheffen van de excommunicatie dan ook veeleer kaderen in de Gebedsweek voor de Eenheid van de Christenen. De geste van Benedictus XVI op het einde van die week kunnen we dan duiden als een verzoenend gebaar met het oog op een verder doorgedreven dialoog die tot een volledige verzoening moet leiden. Ze is tevens een antwoord op een verzoekschrift van Bernard Fellay, de generaal overste van de broederschap. Daarin stelde hij dat zijn gemeenschap „het primaat van Petrus erkent en zich in een geest van kindschap richt naar het leergezag van de paus”.
<br>Of dit voldoende zal blijken, moet de toekomst uitwijzen. De eerste reacties zijn alvast weinig hoopgevend. Als reactie op het gebaar van de paus liet Fellay nogmaals horen zich niet te kunnen scharen achter sommige besluiten van Vaticanum II. Dat baart vele welmenende gelovigen ernstige zorgen. Zij vrezen de geste naar de broederschap te moeten kaderen in een beperkende interpretatie van het Tweede Vaticaans Concilie.
<br>Wat er ook van zij, je kunt er niet omheen dat ze in Rome oneindig meer geduld aan de dag leggen voor traditionalisten dan voor meer vooruitstrevende katholieken. Zonder de twee gevallen te kunnen vergelijken, moet toch worden erkend dat men met iemand als bijvoorbeeld mgr. Gaillot veel minder geduld had. Dat zich intussen al vele jaren een stilzwijgend schisma voltrekt van gelovigen die geruisloos afhaken, schijnt Rome veel minder te bekommeren. Ook nu weer zal dit voor sommigen de aanleiding zijn om die stap te zetten.
<br>Je hoeft geen beeldenstormer te zijn om de huidige evolutie te betreuren. Laat ons echter hopen dat we voor een keertje te pessimistisch gestemd zijn en dat de beoogde verzoening binnenkort toch wordt gerealiseerd zonder bijkomende toegevingen.
<br>
Column