De negentiende eeuw is gekend als een periode waarin de strijd tussen zogeheten klerikalen en antiklerikalen twijfelachtige hoogtepunten bereikte. Scheldproza, schotschriften en
<br>kwetsende karikaturen wederzijds zijn er tot vandaag de materiële getuigen van. Tijdens de voorbije paasdagen waande ik me af en
<br>toe terug in die eeuw. De Unie van Vrijzinnige Verenigingen had zowaar Goede Vrijdag uitgekozen om protestacties te voeren tegen de paus. Op het moment dat de Vlaamse bisschoppen voorgingen in Goede-Vrijdagdiensten, hielden actievoerders een wake voor de bisschopshuizen.
<br>Erger was wat er op Pasen zelf te horen viel op Radio 1. In het programma Leef lang kruidden enkele Vlaamse komieken in ongekuist Vlaams een discussie over ‘Hoe leef je met God’. Overjaarse platitudes, belegen clichés en kwetsende humor moesten schijnbaar de paasvreugde van de christenen temperen. Voor mij moeten humor en gefundeerde kritiek best kunnen. Meer zelfs, ze zijn gezonde ingrediënten in een open en verdraagzame samenleving. Alleen wederzijds respect kan er voor zorgen dat die ingrediënten inderdaad kunnen worden verdragen.
<br>Maar om anderen te respecteren, moet je ze natuurlijk kennen of willen kennen. Daaraan ontbreekt het heden ten dage wel eens. Ik moet daarbij denken aan de inleiding op een boekje dat onlangs in Frankrijk verscheen, La tentation du christianisme (De verleiding van het christendom). Het vormt de neerslag van een debat tussen de Franse filosoof Luc Ferry en de filosofiehistoricus Lucien Jerphagnon. In die inleiding stellen de organisatoren dat de verdraagzaamheid nooit definitief verworven is. Maar dat de bedreiging ervan nu „minder komt van dogmatisme dan van onwetendheid”.
<br>De oude conflicten uit het verleden tussen gelovigen en ongelovigen zouden volgens hen wel eens kunnen heropflakkeren als gevolg van een dubbele dreiging. Enerzijds door een opgang van religies of religieus gevoel afgesneden van elke cultuur of rationaliteit. Anderzijds door een cultuur die elke historische referentie naar de godsdienst, die onze cultuur bepaalde, heeft verloren.
<br>Die redenering lijkt me van toepassing op wat we momenteel in Vlaanderen zien gebeuren. Veel plaats voor een gedegen debat zoals je ze kunt volgen in bijvoorbeeld Frankrijk, onderbouwd met argumenten, woord en wederwoord, lijkt er niet meer te zijn. Ieder zijn waarheid, en waar haal je de pretentie vandaan om nog maar te denken dat mijn gedacht of dat van een toevallige voorbijganger in een straatinterview minder waard zou zijn dan dat van een specialist? Waarom het dan nog toetsen aan dat van anderen? Let wel, dit geldt niet enkel voor religie of zingeving. Een wereldwijd probleem zoals hiv/aids wordt in de Kamer beperkt tot een spoeddebat over een resolutie over een uitspraak van de paus. Ethische vraagstukken zoals euthanasie en abortus worden in de media verengd tot het uitspelen van loutere emoties waartegen geen argumenten zijn opgewassen.
<br>Hoog tijd om daartegen toch wat weerwerk te bieden. Anders dreigen we van de weeromstuit te belanden in een soort zelfgenoegzaamheid waarbij we ons zelf nog nauwelijks in vraag willen stellen. Dat vormt bovendien de ideale voedingsbodem voor een goedkoop soort populisme en bijbehorend relativisme.
Column