Binnenkort trekken we alweer naar de stembus, ook voor de Europese verkiezingen. Op dit moment kan de Europese Unie nog maar weinig animo opwekken. Dat was ooit anders. Toen Europa nog volop aan het herstellen was van de diepe wonden, geslagen door de Tweede Wereldoorlog, wisten de stichters van Europa door middel van aarzelende samenwerking tussen gezworen erfvijanden een onvermoede dynamiek te bewerken. Hoop op verzoening en duurzame vrede, gedragen door een bredere welvaartspreiding, vormden het draagvlak.
<br>Stilaan zijn nieuwe generaties aangetreden die oorlog slechts kennen van televisie en uit verhalen van grootouders. Vrede lijkt hen verworven en vanzelfsprekend. De kleine kern van stichtende landen is stelselmatig uitgebreid in alle windrichtingen. Grenzen zijn verdwenen van Finland tot Cyprus en van Portugal tot Roemenië. Intussen is de invloed van Europa op ons dagelijkse leven nog nauwelijks te overschatten. Het overgrote deel van onze wetgeving is nu al het gevolg van Europese regelgeving.
<br>Meteen ontstaat het beeld van een anonieme kracht die allerlei regels uitvaardigt, onze vrijheid aan banden legt en van alles verbiedt wat tot vóór kort nog geoorloofd was. Zolang daar economische groei en welvaart tegenover stonden, namen we die er graag bij. Nu die stokt, groeien argwaan en achterdocht. Zelfs de euro, waarvoor we een paar jaar terug op oudejaarsnacht nog nieuwsgierig stonden aan te schuiven aan de geldautomaat, verliest zijn aureool. Wat in het aanvoelen van vele burgers rest, is een logge bureaucratie met een geldverslindende reputatie. Te ver weg van de burger en zonder perspectief.
<br>Er zijn nog vele oorzaken aan te halen waarom groeiend pessimisme en onverschilligheid de niet te miskennen weldaden van Europa versluieren. Maar is de voornaamste niet het ontbreken van een Europese droom, zeg maar een toekomstvisioen? Dit kan op het eerste gezicht wat soft en wollig klinken. En toch. Mij is het opgevallen hoe onze politici einde vorig jaar als het ware op bedevaart trokken naar de Verenigde Staten. Ze wilden er Barack Obama aan het werk zien in zijn strijd voor het presidentschap.
<br>Niet de concrete politieke oplossingen die Obama voor stond, bleken te charmeren. Hoe anders verklaren dat ze zich van alle gezindten verdrongen om zijn lof te zingen? Neen, het waren de ideeën en de droom die hij wist te creëren tot een mobiliserende kracht. Het Yes, we can (Ja, we kunnen) van zijn overwinningsrede is intussen al legen-darisch. Natuurlijk zijn de Amerikaanse kiezers niet zo naïef of dom te menen dat de nieuwe president alle problemen in honderd dagen zou oplossen. Ze lieten zich wel overtuigen door het visioen dat hij met zoveel retorisch talent wist te brengen.
<br>Daaraan heeft Europa dringend behoefte. Iemand die de gemeenschappelijke waarden van het Oude Continent weet te verpakken in een bezielende toekomstvisie. Want je krijgt niemand warm voor regels en voorschriften, statistieken en grafieken. Zeker niet in crisis-tijden. Het Bijbelboek Spreuken wist reeds „Waar het visioen ontbreekt, verwildert het volk” (29, 18).
Column