Geld maakt niet gelukkig, kopte de Franse krant Le Figaro aan de vooravond van het bekendmaken van de laureaten van het jaarlijkse filmfestival in Cannes. Een oude wijsheid, dat wel, maar je zou niet meteen verwachten ze te horen klinken in dat mondaine oord. Glamour en glitter zorgen er voor oogverblinding, en indruk maak je er door uiterlijke tekenen van rijkdom. De uitspraak sloeg dan ook niet op het societygebeuren. Wel op de zevende kunst zelf.
<br>Tot vóór kort kleurden bij voorkeur succesvolle en rijke personages het witte doek. Rijkdom en geluk waren als het ware synoniem en vanzelfsprekende vruchten van het kapitalisme. Nu niet langer, zo blijkt. Cineasten gaan vandaag op zoek naar personages wier verlangens materiële rijkdom overstijgen. Want de financiële crisis leert mensen weer verder te zien dan materiële welstand. Ze kijken uit naar waar het werkelijk om gaat. De trend is niet helemaal nieuw. We stellen al een tijdje een toenemende belangstelling voor spiritualiteit vast. Het bankendebacle zorgde alvast voor een versnelling. Ook in de kunsten dus.
<br>Nu is kunst altijd al een bevoorrechte weg gebleken om datgene op het spoor te komen, wat de mens overstijgt. Kunstenaars kijken doorgaans verder dan het rechtstreeks waarneembare. Ze voelen of voorvoelen wat er achter de waarneembare horizon ligt. Lossen doen ze hun boodschap zelden zomaar direct. Ze verwachten van de kijker een minimale inspanning. Al kun je net zo goed ook direct gegrepen worden bij de eerste aanblik. Juist dat maakt kunst zo spannend en boeiend.
<br>Laatst mocht ik dat weer vaststellen in Scherpenheuvel. Daar loopt momenteel een opmerkelijke dubbeltentoonstelling. In de barokgang kun je een keuze uit kardinaal Danneels’ collectie bewonderen. Enkele honderden meter verderop in gemeenschapscentrum Den Egger kun je kennismaken met religieuze kunst van toonaangevende Italiaanse artiesten. Niet allemaal even toegankelijk, wel uitdagend en stof voor een dieper gesprek, zo bleek op de rondgang tijdens de openingsavond. „Waren de personages rechts in het groene landschap nu al dan niet de Emmaüsgangers? En stelden de schimmige figuren links diegenen voor aan wie de boodschap van de verrijzenis nog moest gebracht?” Niet enkel een kerkelijk publiek deelde in de conversatie.
<br>Kunst laat weinigen onberoerd, zoveel is duidelijk. Kardinaal Danneels herhaalde in Scherpenheuvel eens te meer zijn pleidooi dat schoonheid en kunst in onze tijd een bevoorrechte weg zijn tot God. En toch moeten we vaststellen dat in onze contreien er in kerkelijke middens nog maar matige belangstelling is voor de dialoog met de hedendaagse kunstscène. Niet enkel op vlak van beeldende kunst, ook op vlak van muziek. Wanneer krijgen componisten vandaag bij ons nog eens een opdracht vanuit de Kerk? Wat een verschil met het buitenland. Waar bij de installatie van de nieuwe aartsbisschop van Westminster bijvoorbeeld een speciale mis werd gecreëerd.
<br>Wij geven zoveel geld uit – terecht – aan het conserveren van oude gebouwen en kunst, dat er blijkbaar geen centen overblijven voor nieuwe kunst. Ook in het fantastische project van het museum in de abdij ‘t Park ontbreekt voorlopig nog de hedendaagse component. Jammer. Daarom een warm pleidooi om vanuit de Kerk te blijven zoeken naar aansluiting met de kunstscène. Niet om ze ten dienste te stellen, maar ook als dienst aan de samenleving. Want ware kunst verzacht de zeden en daaraan is grote behoefte.
Column