Toepasselijk en toevallig: een week na de geboorte van Jezus Christus is de Federatie van Vlaamse Kerststallenvrienden Stella Duce ook aan het feest, want vanaf 1 januari gaat de Federatie door het leven als een vzw. En er ligt veel werk op de plank.
Het is mooi dromen mocht tegen het 21ste Wereldcongres over kerststallen, de Vlaamse kerststallencultuur als immaterieel erfgoed erkend zijn. Stella Duce, met voorzitter Maria Mertens-De Bie en secretaris Jan Holvoet op kop, doet er alvast alles aan.
Officieel werd Stella Duce (schitterende ster) gesticht op 2 december 1995 in de abdij van Postel na overleg in het Antwerpse met parochiale werkgroepen, verenigingen, kerstcomités en organisatoren van kribbetentoonstellingen. „Onze vzw is nu medeorganisator van het 21ste Weltkrippenkongress in Aken, van 15 tot 19 januari 2020,” zegt secretaris Jan Holvoet, „samen met de Duitse Rurdorfer Krippenfreunde e.V., de Association Belge des Amis de la Crèche uit de Oostkantons en de Vrienden van de Kerstgroep uit Nederland. En daar hebben we geld voor nodig. Als vzw kunnen we subsidies aanvragen, want koken kost geld, natuurlijk.”
Deelnemers aan dat vierjaarlijkse congres komen van heinde en verre, weet Jan Holvoet, soms tot Brazilië en Congo toe. Het thema in 2020, De kribbe verbindt, ademt ook Stella Duces ambitie om de kerststallencultuur te laten erkennen als Vlaams immaterieel erfgoed. „De registratie van de federatie was een eerste stap”, zegt Julie Aerts van het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur. Zij begeleidt het dossier samen met het Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag. De Erfgoedcellen Noorderkempen en k.ERF nemen deel aan de werkgroep. „Het komt eropaan de kerststallencultuur te borgen door het lanceren van acties om de traditie door te geven.” Met onder meer een website, een Facebookpagina, een kerstkaartenactie „Kerststallen met vastgelijmde beelden? Dat zijn geen echte” en allerlei workshops is de federatie goed bezig om de erfgoedgemeenschap rond kerststallen uit te breiden.
De kerststallengemeenschap bestaat uit onder meer verzamelaars van beelden en kribben, miniatuurkerststallenbouwers, verzamelaars van kerstkaarten of -postzegels. „Alles en iedereen die wat te maken heeft met Kerstmis is welkom”, zegt Jan Holvoet. Om wat klaarheid te scheppen, heeft hij zelfs een klein kerstwoordenboek gemaakt.
Hoe de kerststallencultuur is ontstaan, zet Holvoet uitvoerig uiteen in zijn boek Het feest van Kerstmis. „Toen wij klein waren en het stalletje werd gezet,” herinnert hij zich, „mocht het kinneke Jezus niet vóór middernacht in de kribbe worden gelegd en moesten de Drie Koningen nog ver van de kerstboom staan. Elke dag mochten we ze een beetje dichter zetten. Dat maakt allemaal deel uit van de Vlaamse kerststallencultuur.” Net als de buitenkerststallen. De kern van de zaak is overigens dat je in een kerststal de beelden kunt verplaatsen. En kerststallen met vastgelijmde beelden dan? „Dat zijn geen kerststallen, hè”, grijnst Jan Holvoet. In zijn eigen collectie van bijna duizend kerststallen dé topper aanduiden, kan hij niet, maar charmant voegt hij eraan toe: „De stal die we kochten toen we trouwden – gemaakt uit vlas in de streek rond Kortrijk – blijft mijn favoriet.”