Wanneer is het genoeg? Wanneer héb je genoeg? Kerk & Leven verkent elke week van de veertigdagentijd het thema ‘genoeg’.
Week 2: Wanneer héb je genoeg?
Redactrice jozefien van Huffel
‘Ik consumeer anders, maar nog te veel’
Begin 2008 hing ik een contract met mezelf op de koelkast van mijn ouderlijk huis. Op commercieel geruit papier beloofde ik een jaar lang geen nieuwe kleren te kopen. Niet dat ik shopverslaafd was, maar ik wilde even niet meer consumeren om een slechte dag door te spoelen, of omdat het gewoon fijn is om een winkeltas met nieuwe spullen uit te laden. Of dat lukte? Wel, de verbintenis werd verlengd, voor onbepaalde duur. Vijftien jaar later is mijn hele garderobe tweedehands, op onderkleding en enkele stuks van ecologische of eerlijke modemerken na.
Het hoofd evolueerde mee.
Modetrends gaan volledig aan me voorbij, winkels waar elk stuk in zevenvoud in mijn maat te vinden is, maken me draaierig. Vind ik in de kringloopwinkel of op een rommelmarkt iets dat (bij me) past, dan voelt het alsof die jurk of trui daar speciaal hangt om het leven voortaan met mij te delen. En een compliment over een outfit te beantwoorden met een droog „uit de kringwinkel” – het blijft heerlijk. Mijn servies is een geadopteerd allegaartje, mijn rugzak had voor mij een andere eigenaar.
Zwakke plekken
Helaas verdrijft anders consumeren de drang om te hebben niet, verre van. Het is alsof de hebzucht transformeert en zich aan je zwakke plekken hecht. Waarom heb ik anders een kast vol tweedehands wol die op projecten ligt te wachten waar ik wellicht pas na mijn pensioen aan toe kom? Waarom stapelen de prentenboeken voor de kinderen zich op, terwijl we geregeld naar de bibliotheek trekken?
En van kinderen gesproken: ik mag er dan van overtuigd zijn dat ik genoeg heb, de dochter (5) en de zoon (3) zijn dat niet. Ze willen de glinsterende rommel die strategisch vlak bij de supermarktkassa staat, ze willen een zevende Paw-Patrolauto en
elvendertig kleuren nagellak. Vaker dan me lief is, vergeet ik mijn principes en geef ik toe. Ik laat het hen hebben, meestal tweedehands, maar wel veel te veel. Hoe vertel je in ‘s hemelsnaam aan kleuters dat hebben niet alles is? Hoe past de mens die ik denk te zijn, tevreden met weinig, in die al te gulle moeder?
Het wordt tijd voor een nieuw contract met mezelf aan de koelkast.
Karel Malfliet van Ecokerk
‘Zeg nee tegen opgedrongen consumptiepatroon’
Wanneer heb je genoeg? Complexe vraag. Gelukkig bestaan er enkele objectieve meetinstrumenten. Eén daarvan is de ecologische voetafdruk (bereken hem op mijnecologischevoetafdruk.be). We leven op een planeet die ons een bepaald aantal diensten kan leveren zonder aan de reserves te raken die de aarde nodig heeft om gezond te blijven en zich te vernieuwen.
Elk jaar gaan we vroeger over die grens. Vorig jaar viel ‘Earth Overshoot Day’ op 28 juli. We verbruiken op een jaar nu bijna tweemaal wat de Aarde kan reproduceren. Kijken we alleen naar de consumptie in het Westen, dan ligt Earth Overshoot Day zelfs nog veel vroeger op het jaar. We behoren tot de 20 procent mensen die 80 procent van de reserves van de aarde verbruikt. De uitputting van de aarde heeft dan ook minder te maken met de overbevolking in het Zuiden dan met de overconsumptie in het Noorden.
Levensstijl
Hoezeer je ook je best doet, in onze samenleving is het moeilijk om je levensstijl zodanig aan te passen dat je geen impact hebt op de reserves van de aarde. Je wil op je werk kunnen geraken, je kinderen naar de hobby’s brengen, vrienden ontvangen, van vakantie genieten. We verwachten dan ook moedige maatregelen vanuit het beleid, die ook nog eens sociaal rechtvaardig zijn. Je moet niet tegen mensen in de marge
“Een eenvoudige tip voor deze veertigdagentijd: probeer geen voedsel te verspillen.”
van de samenleving gaan zeggen dat ze tevreden moeten leren zijn met genoeg.
En toch kan ieder van ons nog een groot verschil maken zonder aan vrijheid in te boeten. Ik zou zelfs zeggen dat je een nieuwe vrijheid kan ontdekken. Hoe? Door te beseffen dat heel wat van onze verlangens voortkomen uit een opgedrongen patroon van reclameboodschappen.
Groeidwang is al sinds het midden van vorige eeuw het economische leitmotiv in het Westen. En als sinds de rapporten van de Club van Rome (1972!) weten we dat dit principe onhoudbaar is. Maar nu spreken we in het beste geval van ‘groene groei’.
Black Friday
In de veertigdagentijd kunnen we experimenteren met een ander principe, het principe van ‘genoeg’. Kies ervoor om ‘nee’ te zeggen tegen het opgedrongen consumptiepatroon. Black Friday lijkt wel een ritueel in een nieuwe religie, die geen hemel belooft later, maar genot als instant beloning. Alleen werkt dat genot verslavend, en laat het je uiteindelijk achter met een leeg gevoel.
Het is als met de vleespotten van Egypte. Je beseft niet hoezeer ze je tot slaaf maken. Ga mee op uittocht, de woestijn in. Je zal vaak de verleiding voelen om terug te keren naar die vleespotten, maar uiteindelijk wacht je een veel mooier land. Een land van vrijheid, waar je creativiteit aangesproken wordt.
Zelf koop ik al jaren geen nieuwe meubels meer. Ik vind het heerlijk om oude meubels weer op te knappen en er mijn eigen ding mee te doen. Je staat dan op een heel andere manier in connectie met je omgeving: warmer, meer betrokken. Op dezelfde manier kan je nadenken over je outfits, het organiseren van feestjes, reizen. ‘Genoeg’ is een soort herovering van onze waardigheid.
Tot slot nog deze heel eenvoudige tip voor de veertigdagentijd: probeer geen voedsel te verspillen. Een derde van de wereldwijde voedselproductie gaat verloren, wist je dat? In het Westen gaat het grootste deel daarvan verloren in de huishoudens. We kopen meer voedsel dan we op kunnen. Koop seizoensbewust en korte keten, maar koop vooral minder en herwerk restjes.
Terzijde
Verrassend hoe onze rijkdom en technologie niet leiden tot meer rust. Het is nooit genoeg. We jagen en we worden opgejaagd. Nee, dat doen we niet uit grenzeloze hebzucht. Wel ademen we een cultuur van het hebben waarin elk menselijk verlangen wordt gekanaliseerd naar het maakbare, kenbare, telbare, beheersbare, verkoopbare, berekenbare en bruikbare. De Duitse socioloog Hartmut Rosa heeft haarscherp gewezen op de tegenstrijdigheid in onze cultuur: streven naar totale maakbaarheid leidt net tot meer angst, stress, vervreemding, burnout, vernietiging en twijfel. Om dan te ontdekken dat de wereld alsnog ontsnapt aan onze controle. Dat weten we ondertussen wel, maar is er een alternatief? In plaats van alles naar onze hand te willen zetten, moeten we volgens Rosa weer leren resoneren met onze omgeving: 1) luisteren en ons laten raken, 2) antwoorden met onze authentieke stem en blik, 3) ons laten omvormen door de ontmoeting, 4) waarderen dat het belangrijkste niet te manipuleren valt. Zou je dit niet een contemplatieve levenshouding kunnen noemen?
Sim D’Hertefelt